Yaygın Anksiyete Bozukluğu

Genel Bakış

Özellikle hayatınızın stresli dönemlerinde zaman zaman kaygı duymak normaldir. Ancak, aşırı, devamlı, kontrol etmesi zor olan ve günlük aktiviteleri engelleyen kaygı ve endişe, yaygın anksiyete bozukluğu belirtisi olabilir.

Yaygın anksiyete bozukluğu, çocukluk veya yetişkinlik döneminde ortaya çıkabilir. Belirtileri, panik bozukluğu, obsesif-kompulsif bozukluk ve diğer anksiyete türleri ile benzerlik gösterse de, bunlar farklı durumlardır.

Genelleştirilmiş anksiyete bozukluğuyla baş etmek uzun süreli bir mücadele gerektirebilir. Çoğu vakada, bu bozukluk diğer anksiyete veya ruh sağlığı sorunlarıyla birlikte ortaya çıkar. Genelleştirilmiş anksiyete bozukluğu genellikle psikoterapi veya ilaç tedavisi ile yönetilebilir. Ayrıca, yaşam tarzı değişiklikleri yapmak, baş etme becerileri geliştirmek ve gevşeme tekniklerini uygulamak da tedavi sürecinde önemli rol oynar.

Semptomlar

Yaygın anksiyete bozukluğu belirtileri değişkendir ve bu belirtiler aşağıdaki gibidir:

• Birçok alanda orantısız miktarda kaygı ve endişe duymak
• Tüm olası en kötü senaryoları düşünüp çözüm yolları üzerinde aşırı düşünmek
• Durumları ve olayları tehdit olarak algılamak, gerçekte böyle olmasa bile
• Belirsizlikle başa çıkmakta zorluk çekmek
• Kararsızlık ve yanlış karar verme korkusu
• Endişeyi bir kenara koyma veya bırakma konusunda zorluk yaşamak
• Rahatlayamama, huzursuz hissetme, gergin veya sinirli olma
• Dikkat eksikliği yaşamak veya kafanın içini boş hissetmek

Fiziksel belirtiler ve semptomlar aşağıdaki gibidir:

• Yorgunluk hissi
• Uyku problemleri
• Kas gerginliği veya kas ağrıları
• Titreme veya sinirli hissetme
• Kolayca ürkmek veya sinirlilik
• Terleme
• Bulantı, ishal veya huzursuz bağırsak sendromu
• Asabiyet

Bazen endişeleriniz sizi tamamen ele geçirmese de, gözle görülür bir neden olmamasına rağmen kaygılı hissedebilirsiniz.

Örneğin, kendi güvenliğiniz ya da sevdiklerinizin güvenliğiyle ilgili yoğun endişeler yaşayabilir veya genel olarak kötü bir şeylerin olacağı hissine kapılabilirsiniz.

Bu kaygılarınız ve fiziksel belirtileri sosyal ilişkilerinizden iş yaşamınıza kadar hayatınızın çeşitli alanlarında önemli ölçüde sıkıntı yaratabilir. Endişeleriniz zaman içinde ve yaşla birlikte değişim gösterebilir.

Çocuklarda ve Ergenlerde Semptomlar

Çocuklar ve gençler, yetişkinlere benzer endişeler yaşayabilirler ve aynı zamanda bazı konularda aşırı endişeler de gösterebilirler. Örneğin:

• Okul veya spor etkinliklerinde başarıya yönelik aşırı endişeler
• Aile üyelerinin güvenliği konusunda fazla endişe
• Zamanında olma konusunda aşırı titizlik (dakiklik)
• Depremler, nükleer savaş gibi felaket olaylarıyla ilgili aşırı endişeler

Aşırı endişe duyan bir çocuk ya da ergen şu durumları yaşayabilir:

• Uyum sağlama konusunda aşırı kaygı duymak
• Mükemmeliyetçi olmak
• İlk seferde mükemmel olmadığı için görevleri tekrar tekrar yapmak
• Ödevlere aşırı zaman harcamak
• Özgüven eksikliği
• Başkalarının onayını alabilmek için sürekli çaba sarf etmek
• Yaptığı işin iyi olduğu veya yeterli olduğu konusunda sürekli olarak başkalarından onay ve destek beklemek
• Sık sık karın ağrısı veya diğer fiziksel şikayetler yaşamak

Ne Zaman Doktora Görünmeli

Bir miktar kaygı normaldir, ancak aşağıdaki durumlarda doktorunuza başvurun:

• Çok fazla endişelendiğinizi ve bunun işinizi, ilişkilerinizi veya hayatınızın diğer alanlarını etkilediğini düşünüyorsanız
• Depresif veya sinirli hissediyorsanız, alkol veya uyuşturucu kullanımıyla ilgili sorunlar yaşıyorsanız ya da kaygı ile birlikte diğer ruh sağlığı sorunlarınız varsa
• İntihar düşünceleriniz veya davranışlarınız varsa — derhal acil tıbbi yardım alın
• Endişelerinizin kendiliğinden geçme olasılığı düşükse ve zamanla daha da kötüleştiğini düşünüyorsanız.
• Kaygınız şiddetli hale gelmeden önce profesyonel yardım almaya çalışın — erken müdahale ile tedavi daha kolay olabilir.

Nedenler

Birçok ruh sağlığı durumunda olduğu gibi, yaygın anksiyete bozukluğunun kökeni muhtemelen biyolojik ve çevresel faktörlerin karmaşık etkileşiminden kaynaklanmaktadır. Bu faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Beynin kimyası ve işlevindeki farklılıklar
• Genetik yatkınlık
• Tehditlerin algılanma şeklindeki değişiklikler
• Gelişim ve kişilik özellikleri

Risk Faktörleri

Erkeklere oranla kadınlarda yaygın anksiyete bozukluğu daha sık görülür. Bu bozukluğu geliştirme riskini artıran bazı faktörler aşağıdaki gibidir:

• Kişilik: Çekingen veya olumsuz doğaya sahip, tehlikelerden kaçınan bireyler, diğerlerine göre yaygın anksiyete bozukluğuna daha yatkındır.
• Genetik: Yaygın anksiyete bozukluğu, ailelerde genetik olarak yaygın olabilir.
• Deneyimler: Bu bozukluğa sahip kişiler, yaşamlarında önemli değişiklikler, travmatik veya olumsuz çocukluk deneyimleri veya son zamanlarda yaşanan travmatik olaylar geçirmiş olabilirler. Ayrıca, kronik tıbbi hastalıklar veya diğer ruh sağlığı bozuklukları da riski artırabilir.

Komplikasyonlar

Yaygın anksiyete bozukluğu yaşamınızı olumsuz etkileyebilir ve aşağıdaki gibi durumlara neden olabilir:

• Odaklanma sorunları yaşadığınız için görevleri hızlı ve verimli bir şekilde yerine getirmenizi engelleyebilir.
• Kendinize ve diğer etkinliklere zaman ayırmanızı engelleyebilir
• Enerjinizi tüketebilir.
• Depresyon riskini artırabilir.

Yaygın anksiyete bozukluğu ayrıca diğer fiziksel sağlık sorunlarını da tetikleyebilir veya kötüleştirebilir. Örneğin:

• Huzursuz bağırsak sendromu veya ülser gibi sindirim veya bağırsak sorunları
• Baş ağrıları ve migren
• Kronik ağrı ve hastalık
• Uyku sorunları ve uykusuzluk
• Kalp sağlığı sorunları

Yaygın anksiyete bozukluğunun genellikle diğer ruh sağlığı sorunlarıyla birlikte ortaya çıkması, tanı ve tedavisini daha zor hale getirebilir. Yaygın anksiyete bozukluğu ile sıkça ilişkilendirilen bazı ruh sağlığı bozuklukları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Fobiler
• Panik bozukluğu
• Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
• Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB)
• Depresyon
• İntihar düşünceleri veya intihar
• Madde bağımlılığı

Önlemler

Bir kişinin yaygın anksiyete bozukluğu geliştirmesine kesin olarak neyin sebep olacağını tahmin etmek mümkün olmasa da, anksiyete semptomlarının etkisini azaltmak için bazı adımlar atılabilir:

• Erken yardım alın. Anksiyete, birçok diğer ruh sağlığı durumu gibi, ertelendiğinde tedavisi daha zor olabilir.
• Günlük tutun. Kişisel yaşamınızı takip etmek, stres kaynaklarınızı belirlemenize ve size iyi gelen şeyleri tespit etmenize yardımcı olabilir.
• Hayatınızdaki konularla ilgili öncelik sıralaması yapın: Zaman ve enerjinizi dikkatlice yönetmek, anksiyeteyi azaltabilir.
• Zararlı alışkanlıklardan kaçının. Alkol, madde ve hatta nikotin veya kafein kullanımı anksiyeteyi artırabilir veya kötüleştirebilir. Bu maddelere bağımlıysanız, bırakmaya çalışmak sizi gerginleştirebilir. Eğer kendiliğinizden bırakamıyorsanız, mutlaka bir doktora danışın veya size yardımcı olabilecek bir tedavi programı bulun.

Kaynak:

Mayo Clinic: “Generalized anxiety disorder”