Obezite

Genel Bakış

Obezite, bir kişinin çok fazla vücut yağına sahip olduğu kompleks bir hastalıktır. Düşünülenin aksine, obezite sadece kozmetik nedenlerden ötürü korkulan bir hastalık değildir. Bunun aksine, obezite, diğer birçok hastalık veya sağlık sorununun gerçekleşme riskini artıran medikal bir problemdir. Obezitenin risk faktörünü artırdığı hastalıklar arasında kalp rahatsızlıkları, diyabet, yüksek kan basıncı, yüksek kolesterol, karaciğer hastalıkları, uyku apnesi ve bazı kanser türleri bulunmaktadır.

Bir insanın kilo verememesinin birkaç farklı sebebi olabilir. Obezite genellikle, genetik olarak aktarılan kilo almaya karşı olan fiziksel yatkınlıkla birlikte, beslenme ve egzersiz eksikliği gibi bazı diğer çevresel faktörlerin birleşmesiyle meydana gelir.

İyi haber ise, en küçük düzeyde verilen kilolar bile obeziteyle bağlantılı olarak gelişen başka hastalıkların risk faktörlerinin artmasına engel olabilir. Sağlıklı bir diyet, artırılmış fiziksel aktivite ve egzersiz programı size kilo verme yolculuğunuzda ciddi avantajlar sağlayabilir. Reçetelendirilmiş ilaçlar ve kilo kaybı prosedürleri, obezite tedavisi için kullanılan başka yöntemlerdendir.

Semptomlar

Vücut kütle indeksi, bir diğer adıyla BMI, genellikle obeziteyi teşhis etmek için kullanılır. BMI değerinin hesaplanması kolay bir işlemdir. Kendi BMI değerinizi bulmanız için kilogram cinsinden ağırlığınızı metre cinsinden boyunuzun karesine bölmeniz yeterli olacaktır. Örneğin, 70 kg ağırlığında ve 1,70 m boyundaysanız, BMI değeriniz 70/(1,70×1,70) = 24,22 olacaktır. Ayrıca internet üzerinden BMI değerlerini hesaplayan internet sitelerinden de faydalanabilirsiniz.

BMI Ağırlık Statüsü

18.5’den aşağıdaki değerler Zayıf

18.5-24.9 Sağlıklı

25.0-29.9 Fazla kilolu

30.0 ve üzerindeki değerler Obez

BMI değerleri 23 veya üzeri olan Asyalılar, genellikle sağlık problemleri konusunda daha yüksek risk faktörüne sahip olurlar.

Birçok insan için BMI, anlaşılabilir ve güzel bir ölçüttür. Ancak BMI, direkt olarak vücuttaki yağ oranını göstermez. Maskülen atletler gibi bazı kişiler, vücutlarındaki yağ oranı çok az olsa bile, BMI değerlerini kontrol ettiklerinde obezite kategorisinde olabilirler.

Birçok sağlık uzmanı, tedavinin şekline ve gidişatına karar vermek için genelde insanların bellerinin ölçülerini alırlar. Bu ölçüm, bel çevresi ölçümü olarak da adlandırılır. Bel çevresi ölçümü 102 santimetre veya üzeri çıkan erkeklerde ağırlık temelli yaşanan sağlık problemleri daha yaygındır. Ağırlık temelli sağlık problemleri, bel çevresi ölçümü 89 santimetre veya üzeri olan kadınlarda daha sık görülür. Vücut yağ oranı, kişinin kilo verme programında kat ettiği gelişimlerin ölçülebilmesi adına çok yararlıdır.

Ne zaman bir doktora görünmeli?

Eğer kilo veya kilonuzdan ötürü kaynaklanan diğer sağlık problemlerinden muzdaripseniz, sağlık uzmanınıza mutlaka danışın. Sağlık uzmanınızla beraber durumun ciddiyetini değerlendirip, hem şu anda yaşadığınız sağlık problemlerinizden kurtulmak, hem de gelecekte yaşayabileceğiniz sağlık problemlerinin risk faktörünü azaltabilmek için bir tedavi programına başlayabilirsiniz.

Hastalığın Sebepleri

Bir kişinin obez olma nedenleri arasında her ne kadar genetik, davranışsal, metabolik ve hormonal gibi faktörler yer alsa da, obezite, günlük aktivite ve egzersizler yoluyla yakılan kalorilerden daha yüksek kalori alımı sonucunda meydana gelir. Vücudunuz, sizin bu fazladan aldığınız kalorileri yağ olarak depolar.

Amerika Birleşik Devletleri’nde, birçok insanın beslenme alışkanlıkları çok yüksek kalorili hızlı yemek kültürü ve yüksek kalorili içecekler içerir. Obez olan kişiler, doygunluğa ulaşana kadar daha fazla yemek yiyebilir, daha erken acıkabilir ve stres ile anksiyeteden ötürü daha büyük porsiyonlar tüketebilir.

Batı ülkelerinde yaşayan insan toplumları, genellikle masa başı ve daha az fiziksel aktivite gerektiren işlerde çalıştıklarından ötürü aldıkları kalori kadar kalori yakamazlar. Dahası, fiziksel aktivite eksikliği iş saatleriyle de sınırlı kalmaz. Günümüz teknolojisinin birer meyvesi olan asansörler, yemek sipariş uygulamaları ve arabanızdan bile inmenizi gerektirmeyen restoran ve banka şubeleri; günümüz insanının fiziksel aktivite kapasitesini çok büyük ölçüde sınırlar.

Risk Faktörleri

Obezite genel olarak birkaç farklı sebebin bir araya gelip birbirlerine katkı sağlamalarıyla meydana gelir.

Aileden gelen kalıtsal faktörler ve etkiler

Kalıtsal olarak taşıdığınız ailenizden gelen genler, vücudunuzda ne kadar yağ depoladığınızı ve bu yağları hangi vücut bölgelerinde depoladığınızı etkileyebilir. Ayrıca genleriniz, yediğiniz yemeği ne kadar verimli bir şekilde enerjiye dönüştürdüğünüzü, vücudunuzun iştahınızı nasıl kontrol ettiğini ve egzersiz esnasında nasıl kalori yaktığınızı da etkiler.

Obezite, aileler içinde birkaç farklı aile bireyinde görülebilir. Bu durum sadece aile üyelerinin benzer genlere sahip olmasından kaynaklanmaz. Aynı ailenin bireyleri aynı zamanda aynı beslenme ve aktivite alışkanlıklarına sahip olabileceğinden, bir aile içinde birden fazla obez birey olabilme ihtimali de artar.

Yaşam Tarzı Seçimleri

Sağlıksız diyet: Yüksek kaloriler, hızlı yemek kültürü ve yüksek kalori ile şeker içeren bir sürü sağlıksız içecekle yüklü ve sebze ile meyvelerden yoksun, sağlıksız bir beslenme diyeti; kolaylıkla bir kişinin kilo alıp obez olmasına yol açabilir.
Sıvı kaloriler: İnsanlar farkında olmadan ve doygunluk hissine ulaşmadan bir şeyler içerek, özellikle alkol ürünlerinden çok fazla kalori alabilirler. Çok yüksek kaloriye sahip şekerli gazlı içecekler gibi içecekler de kolaylıkla aşırı kilo alımına sebep olabilir.
Hareketsizlik: Eğer hareketsiz bir hayat stiline sahipseniz, kolaylıkla günlük aktivitelerinizle yaktığınız kalorilerden daha fazlasını alabilirsiniz. Bilgisayar, tablet ve telefon ekranlarına bakmak da hareketsizlik olarak sayılır. Dahası, ekran başında geçirilen süre ile alınan kilo sayısı genellikle doğru orantılıdır.

Belirli Hastalıklar ve İlaçlar

Obezite, bazı insanlarda hipotiroidizm, Cushing sendromu, Prader-Willi sendromu ve bunlar gibi bazı diğer sağlık sorunlarına da önayak olabilir. Artrit (eklem iltihabı) gibi bazı medikal problemler de aktivite eksikliğine yol açıp kilo almaya neden olabilir.

Bazı ilaçlar da, eğer etkilerinin beslenme diyeti ve aktiviteyle önüne geçilmezse kilo alımına neden olabilir. Bu ilaçlar arasında steroidler, bazı antidepresanlar, nöbet önleyici ilaçlar, diyabet ilaçları, antipsikotik ilaçlar ve bazı beta bloker ilaçlar yer alır.

Sosyal ve ekonomik sorunlar

Sosyal ve ekonomik faktörler de obeziteyle yakından ilgilidir. Eğer yürüyüşe çıkmak veya egzersiz yapmak için erişilebilir ve güvenli alanlarınız yoksa, obezitenin önüne geçmek zordur. Bunun yanı sıra, sağlıklı yemek pişirmeyi öğrenmeye veya sağlıklı yiyeceklere erişiminiz olmayabilir. Birlikte vakit geçirdiğiniz insanlar dahi sizin kilo alım durumunuzu etkileyen faktörlerden olabilir. Eğer yakın çevrenizde obez arkadaşlarınız veya akrabalarınız varsa, sizin de obez olabilme ihtimaliniz artabilir.

Yaş

Obezite, yaş farkı gözetmeksizin küçük çocuklarda bile görülebilir. Fakat yaşınız ilerledikçe, hormonal değişimler ve hareketsiz yaşam tarzınız aşırı kilo alma riskinizi artırabilir. Vücudunuzdaki kas kütlesi de siz yaşlandıkça azalmaya eğilimlidir ve bu düşük kas kütlesi, metabolik faaliyetlerin zayıflamasına sebep olur. Bu tür değişimler, kalori ihtiyacını azaltıp fazlalık olan yağların depolanmasını zorlaştırabilir. Yaşlandıkça eğer beslenme diyetinize ve günlük fiziksel aktivitelerinize özen göstermezseniz kilo alabilirsiniz.

Diğer faktörler

Hamilelik: Hamilelik döneminde kilo alımı yaygın bir durumdur. Bazı kadınlar, doğum öncesi alınan bu kiloları bebek doğduktan sonra vermekte zorlanırlar. Bu kilo alımı durumu, kadınlarda obezite başlangıcı olarak gelişebilir.
Sigara içmeyi bırakmak: Sigara içmeyi bırakmak genellikle kilo alımıyla bağlantılıdır. Bazı kişilerde bu kilo alımı obeziteye kadar devam edebilir. Bu durumun sebebi genellikle insanların sigarayı bırakmasından sonra sigaranın yerini yemekle doldurmasıdır. Öte yandan, kilo alımına yol açtığı düşünülse de, sigarayı bırakmak sağlığınız açısından her anlamda daha önemli olacaktır. Siz sigarayı bıraktıktan sonra, sağlık uzmanları size eski sigara semptomlarınızdan kurtulmanızın sağlıklı yollarını göstereceklerdir.
Eksik uyku: Eksik uyku ve bununla birlikte çok uyku, iştahınızı kabartan bir takım hormonları aktive edebilir. Ayrıca karbonhidrat ve kalori açısından çok zengin yiyecekler aramaya başlayabilirsiniz.
Stres: Ruh hali ve iyi hissetmenizi etkileyen bazı dış etkenler de kilo almanıza neden olabilir. İnsanlar genellikle stres dolu zamanlarında yüksek kalorili yiyecekler arar ve tüketirler.
Mikrobiyom: Ne yediğinize bağlı olarak gelişen bağırsak bakterileriniz, eğer iyi beslenmezseniz, size kilo kaybı yolculuğunuzda sorunlar çıkartabilir.

Eğer bu faktörlerden bir veya birkaçına sahipseniz, bu sizin kaderinizin obez olmak olduğunu göstermez. Bütün bu faktörlerin üstesinden beslenme diyeti, fiziksel aktivite ve egzersizle başa çıkabilirsiniz. Davranış değişimleri ve ilaç tedavileri de ayrıca obezite konusunda yardımcı olabilir.

Komplikasyonlar

Obez insanlar aşağıda belirtildiği üzere bazı ciddi sağlık sorunları geliştirme potansiyeline sahiptirler:

Kalp krizi ve hastalıkları: Obezite, kan basıncınızı yükseltir ve yüksek kolesterol seviyelerine ulaşmanızı sağlar; ne yazık ki bu faktörlerin birleşmesiyle sizi kalp hastalıkları ve kalp krizlerine karşı savunmasız bir hale getirir.
Tip 2 diyabet: Obezite aynı zamanda vücudun kandaki şeker seviyelerinin ayarlanması için gerekli olan insülinin nasıl çalıştığını da etkiler. Bu sebeple obezite, insülin direnci ve diyabet gibi hastalıkların gelişmesine yol açabilir.
Bir takım kanserler: Obezite; rahim, serviks (rahim ağzı), endometrium, over (yumurtalık), meme, kolon, rektum, özofagus (yemek borusu), karaciğer, safra kesesi, pankreas, böbrek ve prostat kanserlerine yakalanma riskini önemli ölçüde artırır.
Sindirim problemleri: Obezite mide yanması, safra kesesi hastalıkları ve karaciğer problemleri oluşma ihtimallerini de artırır.
Uyku apnesi: Obez insanların, nefes alıp vermenin uyku esnasında tekrar eden bir biçimde durup yeniden başlaması durumu olarak bilinen uyku apnesine sahip olma ihtimali yüksektir. Uyku apnesi, ciddiye alınması gereken bir sağlık bozukluğudur.
Osteoartrit: Obezite, vücut ağırlığını ve dolayısıyla eklemlere binen ağırlık yükünü artırır. İltihaplanmayla beraber bölgenin şişmesi, ağrı ve vücutta hissedilen sıcaklık hissi öne çıkar. Bu gibi faktörler bir araya gelip osteoartrit hastalığına neden olabilir.
Yağlı karaciğer hastalığı: Obezite, karaciğerde aşırı yağ depolanması olarak bilinen yağlı karaciğer hastalığına yol açabilir. Bazı insanlarda bu hastalık ilerlemeye devam edip karaciğere zarar vermeye başlayabilir ve karaciğer sirozuna dönüşebilir.

Hayat Kalitesi

Obezite, hayat kalitenizi bir anda düşürebilir. Eskiden zevk aldığınız fiziksel aktiviteleri artık yapamamak, sosyal etkileşimler ve toplum içinde olan ortamlardan çekinmek ve daha bir sürü sebep yüzünden sosyal hayatınızda zorluklar yaşayabilirsiniz. Bunca fiziksel zorluğun yanı sıra bir de dışarıdaki insanlar tarafından zorbalığa uğrayabilirsiniz.

Obez olmanızla birlikte hayat kalitenizi etkileyen bir takım başka etkenlerse aşağıda belirtildiği gibidir: