Asperger Sendromu

Genel Bakış

Asperger sendromu nedir?

Asperger sendromu (diğer bir adıyla yüksek fonksiyonlu otizm), otizm spektrum bozukluklarının geniş tanı alanının bir parçasıdır. Asperger sendromu, 2013 yılından itibaren Mental Hastalıkların Teşhis ve İstatistiksel Rehberi (DSM-5) tarafından özel bir tanı olmaktan çıkıp daha geniş düzeyde otizm spektrum bozukluklarının altında kategorilendirildi.

Otizm spektrum bozukluklarına sahip insanların sosyal becerileri eksiktir ve dolayısıyla sosyalleşmede sorunlar yaşarlar. Daha kısıtlı sayıda ilgi alanları ve katı rutinleri vardır ve ayrıca ellerini çırpmak ve/veya alkışlamak gibi sürekli tekrar eden davranışları vardır.

Asperger sendromu, 2013 yılından önce tanımlandığı noktada, diğer otizm spektrum bozukluklarından farklı olarak kabul ediliyordu. Bu farklılığın sebebiyse Asperger sendromuna sahip kişilerin otizm spektrum bozukluklarına sahip bireylere kıyasla ortalamanın üzerinde dil ve zeka seviyelerine sahip olmalarıydı.

Teşhisler ve Testler

Asperger sendromunu kimler teşhis edebilir?

Otizm spektrum bozukluğuna sahip olan kişilere bu tanıların konması sağlık profesyonelleri tarafından yapılmalıdır. Genellikle pediatristler, çocukların gelişimsel süreçlerinin kontrolüne hakim oldukları için, çocukların gelişimsel süreçlerinde yaşayabilecekleri durumlara hakim bir şekilde çocuğun gelişimsel sürecinin güçlü ve zayıf noktalarını teşhis edebilirler. Bu teşhisi koyabilecek olan doktorlar aşağıda belirtildiği gibidir:

• Pediatristler (çocuk hastalıklarının tedavisinde uzmanlaşmış olan doktorlar).
• Çocuk psikolog veya psikiyatristleri (her ikisi de otizm spektrum bozukluklarında uzmanlaşabilirler).
• Nörologlar (beyin ve sinir sistemi üzerinde uzmanlaşmış doktorlar).
• Terapistler (klinik veya davranışsal).

Size teşhis konulabilmesi için bu sağlık uzmanlarından birkaçını görmeye ihtiyacınız olabilir. Süreç biraz zaman alıcı olabilse de size kendiniz hakkında hayatınızın devamında çok yardımı dokunacak bilgiler öğretecektir.

Yönetim ve Tedavi Süreçleri

Asperger sendromunun tedavisi için hangi yöntemler mevcuttur?

Otizm spektrum bozukluklarının tedavisi, sizin ya da çocuğunuzun özel ihtiyaçları göz önüne alınarak özel bir şekilde dizayn edilmelidir. Bir tedavi yöntemi dünyanın en iyi tedavisi dahi olsa, eğer otizm spektrum bozukluğuna sahip siz veya çocuğunuz bu tedavinin işe yararlılığı konusunda aynı fikirde değilseniz, bu tedavi yöntemi hiçbir işe yaramaz. İyi bir tedavi planı, bozukluğa sahip olan kişinin kuvvetli noktalarını daha da cesaretlendirmeliyken zayıf noktalarınıysa güçlendirmelidir. Tedavi süreci boyunca kişi gözlem altında tutulmalı ve tedavi, kişinin günlük, okul ve iş hayatlarında daha iyi bir etki bırakabilmesi için ihtiyaç duyulduğunda modifiye edilmeli veya değiştirilmelidir.

İlaçlar Asperger semptomlarını tedavi edebilir mi?

Günümüzde spesifik olarak otizm spektrum bozukluğunun tedavisinde kullanılan bir ilaç bulunmamaktadır. Asperger veya Asperger’le ilintili sorunlar yaşayan kişiler, genellikle hayatlarını ilaçlar olmadan da gayet fonksiyonel bir biçimde sürdürebilirler. Bu durumda, sağlık uzmanınızın size ilaç reçetelendirip reçetelendirmeyeceği, sizin ya da çocuğunuzun gösterdiği semptomlara bağlıdır. Sadece en problematik sorunları ilaç tedavisiyle yönetmek de, sizin veya çocuğunuzun uygulamak zorunda kalacağı ilaç tedavilerinin sayısını azaltacaktır.

Aşağıda belirtildiği gibi bir takım ilaçlar, ciddi boyutlara ulaşmış Asperger semptomları veya Asperger’le ilintili diğer sağlık durumlarının tedavilerinde kullanılabilir:

• Antidepresanlar (SSRI veya seçici serotonin geri alım inhibitörleri).
• Antipsikotikler.
• Dikkat eksikliği bozukluğunda kullanılan ilaçlar.

Bahsi geçen ilaçların büyük veya küçük potansiyel yan etkileri ortaya çıkabilir; bu ilaçları kullanmadan önce sağlık uzmanınızla bu ilaçların size ya da çocuğunuza uygun olup olmadığını danışmayı unutmayın.

Asperger sendromuna sahip çocuklar okulda nasıl daha özgüvenli olabilirler?

Asperger veya Asperger sendromuyla ilintili bozukluklara sahip çocuklar ve gençler, okulda sıklıkla zorluklar yaşayabilirler. Odaklanma ve sakin kalabilme sorunları yaşarken yeni şeyler öğrenmeye çalışmak, çocuk ve gençler için zorlayıcı olabilir. Çocuk ve gençlerin yaşadığı bu ve türevleri sorunlardan kurtulup daha kolay yeni şeyler öğrenmelerini sağlamak için çocuklar okullarındaki özel eğitim programlarından faydalanabilirler.

Örneğin, ebeveynler ve öğretmenler, çocuğun ihtiyaçlarına uygun bir kişiselleştirilmiş eğitim programı çıkartabilirler. Çocuğun semptomlarına bağlı olarak, okul, çocuğun özel bir eğitim programına ihtiyacı olup olmadığına karar verebilir. Kişiselleştirilmiş eğitim programları, çocuklar için onlara daha uygun ve özgür bir sınıf ortamı sunmakla birlikte:

• Sürekli tekrarlanan günlük rutinler kurmak (öğrencilerin dikkatlerini korumalarına ve sakin kalmalarına yardımcı olur).
• Akademik hedefler yolunda “kilometre taşları” koymak (fiziksel eğitimi geçmek veya sınavlardan belirli bir skora ulaşabilmek).
• Çalışma rehberleri veya kişiselleştirilmiş ders planları oluşturmak (örneğin, kulaklıklar kullanılarak sesli dersler verilmesi).
• Sosyal becerileri geliştirmek (grup derslerine katılmak ve diğer kişilerin konuşma veya hareketlerini bölmemeyi öğrenmek).
• Öz kontrol yöntemleri geliştirmek (öfke nöbetleri geçirmemek veya başkalarına vurmamayı öğrenmek).

Çocukların okulda yaşadıkları zorlukların seviyelerine göre özel eğitim servislerinin yanında, özel danışmanlık ve beslenme diyet servisleri de ihtiyaç dahilinde çocuklara sağlanabilir. Okulunuzun özel eğitim programlarının detaylarını çocuğunuzun öğretmenlerinden, okul danışmanlarından veya okul müdürlerinden öğrenebilirsiniz.

Asperger sendromunun bir kürü var mı?

Günümüzde henüz otizm spektrum bozukluklarına kesin bir tedavi bulunamamıştır. Bununla birlikte, henüz Asperger sendromu ya da Asperger sendromuyla ilintili bozuklukların çaresi olabilecek bir besin takviyesi de bulunamamıştır.

Fakat, ameliyat gerektirmeyen ve Asperger sendromuyla ilintili olarak gelişen depresyon, sosyal anksiyete ve obsesif kompulsif bozukluk gibi bozuklukların semptomlarının kontrol altına alınmasını sağlayabilecek yöntemler vardır.

Terapi (çocuklar için konuşma ve gençler için bilişsel davranış terapisi), kendiniz, çocuğunuz veya öğrencinizin hayat kalitesini artırabilmenin yollarını keşfedebileceğiniz başka güzel bir alternatiftir.

Birçok Asperger sendromuna sahip kişi, terapinin onlara bozukluklarının semptomlarıyla veya başka problemleriyle ilgili çok yardımcı olduğunu belirtiyor. Asperger sendromuna sahip çocuk ve gençler için terapi servisi sunan sağlayıcılar aşağıdaki gibidir:

• Fiziksel terapistler: Fiziksel terapi, kişilerin koordinasyon ve dengelerinin gelişmesinde yardımcı olabilir. Ayrıca fiziksel terapi, kişilere dikkat dağıtıcı ses veya görüntülerle karşılaştıklarında odaklarını koruyabilmelerine yardımcı olur.
• Konuşma terapistleri: Konuşma terapileri, kişilerin daha açık ve anlamlı bir şekilde ve konuşmaya uygun düzeydeki ses seviyelerinde konuşmalarına yardımcı olur.
• Mesleki terapistler: İş terapistleri, kişilerin başkalarından bağımsız bir şekilde yaşayabilmeleri için ihtiyaç duydukları yeni iş becerilerini öğrenmelerinde yardımcı olur.
• Aile ve/veya ilişki terapistleri: Bu tür terapiler, çocuk ve gençlerin sosyal çevrelerinde sahip oldukları kişilerle, arkadaşlarıyla ve değer verdikleri kişilerle sağlıklı ilişkiler kurabilmelerine yardımcı olur.

Sağlık uzmanınız, size hangi tür terapistlerin sizin için en uygun olacağını tavsiye edecektir.

Asperger sendromuyla yaşamak

Asperger sendromuna sahip bir kişi, yaşayabileceği en güzel hayatı nasıl yaşayabilir?

Asperger sendromu ve Asperger sendromuyla ilintili bozukluklara sahip olan birçok kişi, hayatlarında çok önemli başarılara imza atarlar. İstediği başarılara imza atamayan kişilerse, başarılı olma yolunda çalışmaya devam edip, hayat ve sosyal ilişkilerindeki sorunlarla başa çıkabilmek için biraz dışarıdan yardıma ihtiyaç duyabilir. Eğer Asperger sendromuna sahipseniz, elinizden gelenin en iyisini planlı ve öngörülebilir çevre koşulları ve rutinler oluşturarak yapabilirsiniz.

Birçok Asperger sendromuna sahip çocuk, ergen ve genç, Uygulamalı Davranış Analizi sayesinde davranış müdahaleleri ve sosyal beceri gruplarından faydalandılar. Bu tür davranışsal terapiler, kişilere günlük hayatta uygulanan pozitif davranışların öğretilmesinde yardımcı olur.

Asperger sendromu bir engellilik midir?

Herkes, kendine özgü farklı alanlarda güçlü ve zayıf noktalara sahiptir. Asperger sendromuna sahip kişilerinse bundan hiçbir farkı yoktur. Ancak siz veya çocuğunuz, eğer hayatınızdaki zorluklarla Asperger sendromunun semptomları nedeniyle başa çıkmakta zorlanıyorsanız, her zaman bir yardım yolunun olduğunu asla aklınızdan çıkarmayın. Belirli koşullarda, eğer çok ağır semptomlara sahipseniz, engelli formuna sahip olabilmeniz mümkün. Konu hakkında daha detaylı bilgi için lütfen daha detaylı araştırmalar yapın.

Kaynak: 

Asperger Syndrome – Cleveland Clinic

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/6436-asperger-syndrome